Hướng dẫn cách giao dịch chứng khoán phái sinh đầy đủ nhất cho người mới
Chứng khoán phái sinh hiện tại là hình thức giao dịch rất được ưa chuộng. Tuy thị trường này chỉ mới xuất hiện ở Việt Nam từ những năm 2017, nhưng lại có sức hút không hệ nhỏ, vì có thể giúp nhà đầu tư thu lại lãi gấp nhiều lần chỉ sau khoảng thời gian ngắn. Vì vậy nhiều người đã sử dụng sản phẩm phái sinh như 1 công cụ đầu tư kiếm lời. Do đây cũng là hình thức khá mới, nhiều nhà đầu tư chưa biết cách chơi chứng khoán phái sinh. Để hiểu rõ hơn về cách giao dịch chứng khoán phái sinh, hãy cùng Sinvest tìm hiểu qua bài viết sau.
1. Tìm hiểu chứng khoán phái sinh
Hiện nay, khi tham gia đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư quan tâm tới cách giao dịch chứng khoán phái sinh vì lợi nhuận không hề nhỏ thu được từ thị trường này sau khoảng thời gian ngắn. Vậy chứng khoán phái sinh là gì?
1.1. Chứng khoán phái sinh là gì?
Trên thị trường hiện nay chứng khoán phái sinh được biết đến là một hợp đồng tài chính, đồng thời quy định rõ về quyền lợi hoặc/và nghĩa vụ của những bên tham gia vào hợp đồng. Trong đó thì giá giao dịch được xác định ngay ở thời điểm hiện tại, nhưng thời điểm thực hiện sẽ là một thời điểm nào đó trong tương lai.
Đối với CKPS, tài sản cơ sở là chỉ số chứng khoán, chứng khoán hoặc tài sản khác theo như quy định của Chính phủ và được dùng để làm cơ sở xác định giá trị của chứng khoán phái sinh.
Những hợp đồng tương lai là đại diện tiêu biểu và nổi bật nhất đối với chứng khoán phái sinh.
Chính vì vậy mà rất nhiều nhà đầu tư đã quan tâm và tìm hiểu đến cách giao dịch chứng khoán phái sinh.
Nhờ vào việc ấn định của giá giao dịch trong thời điểm hiện tại mà những sản phẩm phái sinh trên thực tế đã được dùng từ rất lâu đời (khoảng 4 ngàn năm tại khu vực Lưỡng Hà trước Công nguyên) với mục đích cốt lãi là đề phòng rủi ro.
1.2. Ví dụ
Nếu bạn là một nông dân trồng lúa và giá gạo ngay ở thời điểm hiện tại vào ngày 1/4 khi chưa đến vụ thu hoạch là khoảng 15.000đ/kg, khá cao.
Nhờ vào kinh nghiệm lâu năm, bạn biết được rằng giá gạo trong tương lai có nhiều khả năng sẽ giảm vào chính vụ thu hoạch. Như vậy đồng nghĩa là bạn phải bán với mức giá thấp hơn, làm lợi nhuận bị suy giảm.
Chính vì vậy để phòng tránh được rủi ro giảm giá, bạn sẽ ký một hợp đồng tương lai cùng với người mua rằng đến thời điểm thu hoạch (ngày 30/4) sẽ giao hàng cho họ với mức giá là 15.000đ/kg và bất chấp giá gạo ngay ở thời điểm đó diễn biến như thế nào.
Đây cũng chính là sản phẩm phái sinh ở mức độ sơ khai nhất đối với thị trường hàng hóa và sau này đã được giới “đầu cơ” dùng như 1 công cụ để tìm kiếm và thu lại lợi nhuận.
Tuy nhiên nếu như bạn không phải là một nông dân trồng lúa và cũng không có gạo để giao dịch ở thời điểm thu hoạch cho người mua. Nhưng trên thực tế bạn vẫn có thể ký kết hợp đồng tương lai cùng người mua, sau đó mua lại gạo của thị trường để giao dịch vào thời điểm 30/4.
Như vậy lúc này bạn chỉ muốn tham gia vào thị trường phái sinh vì đơn giản tin rằng trong tương lai giá gạo sẽ giảm và kiếm lời dựa vào khoản chênh lệch đó mà không phải để giảm thiểu về rủi ro giảm giá.
2. Những loại chứng khoán phái sinh
Để hiểu rõ được cách chơi chứng khoán phái sinh đầu tiên cần phải tìm hiểu về những loại chứng khoán này. Theo đó CKPS sẽ gồm có 4 loại chính với đặc điểm và tính chất khác nhau. Tuỳ thuộc vào nhu cầu của mỗi một nhà đầu tư mà họ sẽ có cách chơi khác nhau. Cụ thể 4 loại sản phẩm chính của chứng khoán phái sinh gồm có:
2.1. Hợp đồng kỳ hạn
Theo đó hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận giữa 2 bên tham gia để tiến hành mua và bán 1 loại tài sản ngay tại thời điểm nhất định ở tương lai cùng với một mức giá đã được xác định trước ở thời điểm hiện tại.
2.2. Hợp đồng tương lai
Để tìm hiểu về cách giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay không thể thiếu hợp đồng tương lai.
Theo đó hợp đồng tương lai chính là loại hợp đồng kỳ hạn được niêm yết, chuẩn hóa và giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán.
2.3. Hợp đồng quyền chọn
Trên thị trường CKPS hiện nay, những ai nắm giữ về hợp đồng quyền chọn sẽ có quyền, tuy nhiên sẽ không có bất kỳ nghĩa vụ nào, mua hay bán 1 loại tài sản cơ sản ngay tại 1 thời điểm nhất định của tương lai theo như mức giá được xác định từ trước.
Theo đó người bán hợp đồng sẽ có nghĩa vụ tiến hành giao dịch ngay khi người nắm giữ hợp đồng lựa chọn thực hiện quyền. Như vậy hợp đồng quyền chọn sẽ bao gồm quyền chọn bán và quyền chọn mua.
2.4. Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi chính là 1 thỏa thuận của cả 2 bên về việc hoán đổi những dòng tiền phái sinh của những công cụ tài chính của tương lai. Theo đó hợp đồng sẽ quy định một cách rõ ràng về thời gian hoán đổi dòng tiền cũng như các phương pháp tính toán một cách cụ thể.
Trong 4 loại chứng khoán phái sinh trên thì hợp đồng tương lai chính là sản phẩm đầu tiên được giao dịch và niêm yết tại thị trường Việt Nam. Theo đó cụ thể gồm có Hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số cổ phiếu (HNX30 và VN30) và Hợp đồng tương lai dựa trên trái phiếu chính phủ (với kỳ hạn 5 năm).
Những sản phẩm này đã được lựa chọn trước tiên vì tính chất sản phẩm khá đơn giản và tài sản cơ sở đều là những công cụ có tính đại diện cao và rủi ro thấp. Đồng thời nguyên tắc giao dịch của Hợp đồng tương lai với giao dịch cổ phiếu tại thị trường cơ sở cũng không có quá nhiều khác biệt.
Vậy cách chơi chứng khoán phái sinh là như thế nào? Cách giao dịch chứng khoán phái sinh, cụ thể là hợp đồng tương lai có điểm gì khác biệt với giao dịch cổ phiếu của thị trường cơ sở?
3. Ưu và nhược điểm khi giao dịch chứng khoán phái sinh
Như vậy đối với cách chơi chứng khoán phái sinh sẽ có một số ưu và nhược điểm sau.
3.1. Ưu điểm
Như vậy chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay sẽ có một số những ưu điểm sau:
- Giúp phòng ngừa rủi ro về biến động giá cho những nhà đầu tư khi bắt đầu tham gia vào đầu tư tài chính.
- Có giao dịch linh hoạt và nhà đầu tư trải nghiệm được nhiều tính năng như giao dịch T+0, bán khống, chốt lãi hoặc lỗ trong ngày.
- Sản phẩm được niêm yết cũng như giao dịch tập trung tại Sở giao dịch chứng khoán nên chứng khoán phái sinh hiện có tính thanh khoản cao. Việc định giá, khối lượng và giá trị giao dịch được công khai, minh bạch.
- Số lượng niêm yết và phát hành của chứng khoán phái sinh hiện tại không bị giới hạn và phụ thuộc vào những nhu cầu của chính nhà đầu tư.
- Tạo lợi thế đòn bẩy dành cho những nhà đầu tư.
- Thị trường phái sinh cho phép những nhà đầu tư được thực hiện bán khống, ngay cả trong trường hợp không có tài sản cơ sở.
3.2. Nhược điểm:
Chứng khoán phái sinh là thị trường mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư. Tuy nhiên khi tìm hiểu về cách chơi chứng khoán phái sinh cần lưu ý một số nhược điểm sau:
- Những nhà đầu tư bắt buộc tiến hành ký quỹ bổ sung vì cơ chế thanh toán đối với hợp đồng tương lai chính là thanh toán hàng ngày. Những nhà đầu tư bắt buộc tiến hành ký quỹ bổ sung khi số tiền tại tài khoản ký quỹ hạ xuống bằng hay thấp hơn với mức duy trì. Nếu như không tiến hành ký quỹ bổ sung khi có yêu cầu thì vị thế nhà đầu tư sẽ bị đóng lại, gây thua lỗ và thậm chí là dẫn tới phá sản.
- CKPS có nhược điểm là tính rủi ro cao.
4. Hướng dẫn cách giao dịch chứng khoán phái sinh
Hiện tại đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư cần tiến hành với 4 bước cơ bản gồm:
- Mở một tài khoản phái sinh.
- Tiến hành nộp khoản tiền ký quỹ ban đầu.
- Tiến hành giao dịch đối với chứng khoán phái sinh.
- Thanh toán khoản bù trừ.
- Theo dõi những loại tỷ lệ.
Để hiểu chi tiết về cách giao dịch chứng khoán phái sinh, hãy cùng theo dõi phần hướng dẫn giao dịch chứng khoán phái sinh sau.
4.1. Mở một tài khoản phái sinh
Tương tự như với một giao dịch cổ phiếu, để có thể tham gia vào giao dịch mua bán của hợp đồng tương lai thì bước đầu tiên trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh là mở 1 tài khoản chứng khoán.
Theo đó nhà đầu tư cần phải sở hữu tài khoản giao dịch của chứng khoán cơ sở trước để có thể mở một tài khoản phái sinh. Đối với trường hợp không có tài khoản của chứng khoán cơ sở thì nhà đầu tư sẽ phải thực hiện đăng ký mở đồng thời cả 2 tài khoản.
Theo đó hướng dẫn chứng khoán phái sinh, sẽ có 2 bước để có thể mở một tài khoản phái sinh gồm có:
- Bước 1: Thực hiện đăng ký mở một tài khoản online.
- Bước 2: Tiến hành hoàn tất đối với thủ tục để mở tài khoản phái sinh.
Trường hợp 1: Đăng ký mở đồng thời cả 2 tài khoản.
Đối với trường hợp nhà đầu tư tiến hành đăng ký mở đồng thời cả 2 tài khoản giao dịch của thị trường phái sinh và thị trường cơ sở có thể hoàn tất các thủ tục mở tài khoản thông qua 1 trong 2 cách:
- Cách 1: Trực tiếp mang chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân tới phòng giao dịch của bất kỳ một công ty chứng khoán nào để ký tên và tiến hành hoàn tất hợp đồng đã được điền sẵn ở bước 1.
- Cách 2: Từ xa kiểm tra thông tin đã được xuất ra tại bước 1, ký họ tên và đính kèm tờ đơn đề nghị xác nhận của chữ ký, kèm theo tờ công chứng thẻ căn cước hoặc chứng minh nhân dân. Sau đó tổng hợp, gửi tới địa điểm của bất kỳ công ty chứng khoán nào.
Trường hợp 2: Chỉ mở thêm tài khoản giao dịch của thị trường phái sinh
Đối với trường hợp nhà đầu tư đã sở hữu tài khoản giao dịch trên thị trường cơ sở và tìm hiểu về cách mở tài khoản cũng như cách chơi chứng khoán phái sinh thì chỉ cần mang chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân vẫn còn hiệu lực tới phòng giao dịch của bất kỳ công ty chứng khoán nào để ký tên và tiến hành hoàn tất hợp đồng đã được điền sẵn ở bước 1.
4.2. Nộp khoản tiền ký quỹ ban đầu
Nộp khoản tiền ký quỹ ban đầu
Đối với hướng dẫn chơi chứng khoán phái sinh, để có thể kích hoạt tài khoản thì nhà đầu tư cần phải nộp khoản tiền ký quỹ ban đầu với mức ký quỹ cũng như tài sản ký quỹ theo như quy định cho thành viên giao dịch. Đối với cách chơi phái sinh đây chính là khoản tiền đặt có để có thể đảm bảo cho những giao dịch của bất kỳ nhà đầu tư nào được thực hiện.
Như vậy đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì nộp khoản tiền ký quỹ ban đầu là bước bắt buộc mà nhà đầu tư cần phải thực hiện.
Hiện tại theo như quy định tại Trung tâm VSD thì tỷ lệ ký quỹ sẽ là 13%. Tuy nhiên trên thực tế để có thể phòng ngừa được những rủi ro không mong muốn thì những công ty chứng khoán thông thường sẽ yêu cầu đối với mức ký quỹ sẽ cao hơn và từ 15 – 20%.
Nếu như giao dịch ký quỹ đối với hợp đồng có sự chênh lệch thì nhà đầu tư hoàn toàn có thể sử dụng tỷ lệ đòn bẩy. Theo đó điều này sẽ khiến cho khối lượng của giao dịch khuếch đại với mức vốn đầu tư thấp. Đây chính là hình thức đầu tư vô cùng lý tưởng và tuyệt vời đối với những giao dịch cá nhân.
Lưu ý
Lưu ý rằng cơ hội sẽ luôn tồn tại chung với rủi ro. Chính vì vậy nếu là 1 trader mới tham gia vào thị trường chứng khoán thì bạn cần tìm hiểu thật kỹ lưỡng về rủi ro có thể sẽ xuất hiện đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh.
4.3. Bước 3: Tiến hành giao dịch đối với chứng khoán phái sinh
Cách giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ được diễn ra với chu kì T+0. Đồng nghĩa với việc giao dịch được thực hiện trong ngày, vì vậy nhà đầu tư hoàn toàn có thể đặt lệnh liên tục tại suốt phiên giao dịch.
Bên cạnh đó cách giao dịch chứng khoán phái sinh cụ thể là hợp đồng tương lai sẽ được diễn ra với 2 chiều vị thế:
- Long position – Vị thế mua.
- Short position – Vị thế bán.
Khi đó nhà đầu tư có nhiệm vụ là tính toán và lựa chọn vị thế phù hợp để sinh lời. Sau đó tiến hành chốt giao dịch bằng việc tạo ra vị thế ngược lại với vị thế ban đầu trước đó.
Theo đó khi đầu tư chứng khoán phái sinh thì một số những tính năng cơ bản được phần mềm hiện nay cung cấp có thể kể đến như:
- Mở hoặc đóng vị thế của một chứng khoán phái sinh.
- Xem thông tin tài khoản, bảng giá trực tuyến cũng như đồ thị về phân tích kỹ thuật.
- Chuyển khoản trực tuyến gồm có: chuyển tiền qua lại của tài khoản giao phái sinh, cơ sở và chuyển tiền ra tài khoản của ngân hàng.
- Kiểm tra số dư tiền và vị thế đang giao dịch cũng như quản lý tài khoản.
4.4. Bước 4: Thanh toán khoản bù trừ
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì nhà đầu tư phải thanh toán toàn bộ lỗ hoặc lãi phát sinh mỗi ngày theo đồng. Lỗ hoặc lãi được tính dựa vào giá giao dịch đóng cửa đối với Hợp đồng Tương lai.
Đối với những hợp đồng tới ngày đáo hạn, lỗ hoặc lãi sẽ được tính dựa vào giá đóng cửa đối với chỉ số ngay tại ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai đó.
- Trường hợp lỗ ròng: Nhà đầu tư bắt buộc thanh toán đầy đủ đối với số lỗ phát sinh.
- Trường hợp lãi ròng: Nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ đối với số lãi phát sinh.
4.5. Bước 5: Theo dõi những loại tỷ lệ
Theo đó cách chơi chứng khoán phái sinh, nếu như tài khoản với số dư ký quỹ ở dưới mức quy định nhà đầu tư sẽ gọi là ký quỹ (margin call) vì công ty chứng khoán và yêu cầu tiến hành ký quỹ bổ sung. Nhưng ngược lại, nếu như giá trị của tài sản ký quỹ vượt quá giá trị của ký quỹ yêu cầu thì nhà đầu tư sẽ có quyền rút bớt.
Như vậy trên đây là 5 bước đơn giản hướng dẫn cách giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay.
4.6. Cách tính toán giá hợp đồng phái sinh
Quy tắc tính giá hợp đồng tương lai dựa trên chênh lệch giá thanh toán cuối ngày với giá bình quân gia quyền theo số lượng của mỗi vị thế, tính riêng theo từng mã hợp đồng. Sau khi có chênh lệch thì bù trừ ròng để xác định nghĩa vụ thanh toán của nhà đầu tư.
Công thức tính chênh lệch (lãi/lỗ) vị thế cuối ngày là:
VM cuối ngày= (DSPt – VWAP)* Số HĐ* Hệ số nhân
Trong đó:
- VWAP là giá bình quân gia quyền theo số lượng
- DSP là chênh lệch giá thanh toán cuối ngày
Có 4 trường hợp VWAP như sau:
- Nhà đầu tư ở vị thế mua: VWAP= Giá bình quân gia quyền mua.
- Nhà đầu tư ở vị thế bán: VWAP= Giá bình quân gia quyền bán.
- Số hợp đồng: dấu (+) nếu vị thế mua, dấu (-) nếu vị thế bán.
- Trường hợp không phát sinh giao dịch trong ngày VWAP = DSPt-1
Ví dụ:
Trong phiên giao dịch đầu tiên, nhà đầu tư mở 3 vị thế mua VN30F1002 với giá 1130. Sau đó, tiếp tục mở 2 vị thế mua VN30F1002 có giá 1135. Nhà đầu tư giữ vị thế mua đến hết phiên, DSP là 1134.
Theo cách tính ở trên ta có:
Giá bình quân gia quyền mua lúc này là: (3*1130 + 2*1135)/5 = 1132
VM = (1134-1132)*5*100.000 = 1.000.000. Lợi nhuận nhà đầu tư thu được là 1.000.000đ.
5. Những loại lệnh giao dịch của hợp đồng tương lai:
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì những loại lệnh giao dịch cũng sẽ tương tự với giao dịch cổ phiếu gồm: lệnh ATO, ATC, lệnh thị trường (MTL, MAK, MOK), lệnh giới hạn (LO). Việc sửa hủy lệnh cũng sẽ được áp dụng tương tự với giao dịch của cổ phiếu niêm yết.
Theo đó nguyên tắc sửa lệnh đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh phải được tuân thủ như sau:
- Không được sửa cũng như hủy lệnh tại phiên khớp lệnh định kỳ.
- Chỉ có hiệu lực đối với phần xót còn lại của lệnh chưa được thực hiện hoặc lệnh chưa được thực hiện.
- Giao dịch thỏa thuận đã xác lập tại hệ thống giao dịch không được phép hủy bỏ hoặc sửa (có sự tham gia của cả 2 bên giao dịch).
Giới hạn lệnh: với 500 hợp đồng.
Phương thức giao dịch đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh: là khớp lệnh và thỏa thuận
5.1. Lệnh LO (Lệnh giới hạn)
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ không thể thiếu lệnh giới hạn. Theo đó lệnh LO chính là lệnh bán hoặc lệnh mua chứng khoán ở một mức giá xác định hay tốt hơn. Lệnh sẽ có hiệu lực từ sau khi được nhập vô hệ thống giao dịch cho tới hết ngày giao dịch hay cho tới khi lệnh bị hủy bỏ hoàn toàn.
5.2. Lệnh ATO/ATC
Lệnh ATO và ATC là 2 lệnh trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh
Lệnh ATO
Lệnh ATO trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh chính là lệnh giao dịch ngay tại mức giá khớp lệnh và xác định giá mở cửa. Theo đó:
- Là lệnh đặt bán hoặc đặt mua chứng khoán ở mức giá mở cửa.
- Trong khi so khớp lệnh thì lệnh ATO sẽ được ưu tiên trước đối với lệnh giới hạn.
- Nếu như chỉ có lệnh ATO ngay trên sổ lệnh thì đợt khớp lệnh định kỳ về xác định giá mở cửa không được xác định.
- Tại thời điểm khớp lệnh định kỳ thì lệnh ATO sẽ được nhập vào trong hệ thống giao dịch để xác định được giá mở cửa cũng như tự động hủy bỏ ngay sau thời điểm xác định mức giá mở cửa nếu như lệnh không được tiến hành hay không thực hiện hết.
Lệnh ATC
Lệnh ATC trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh chính là lệnh giao dịch ngay tại mức giá khớp lệnh và xác định giá đóng cửa. Theo đó:
- Là lệnh đặt bán hoặc đặt mua chứng khoán ở mức giá đóng cửa.
- Trong khi so khớp lệnh thì lệnh ATC sẽ được ưu tiên trước đối với lệnh giới hạn.
- Nếu như chỉ có lệnh ATC ngay trên sổ lệnh thì đợt khớp lệnh định kỳ về xác định giá đóng cửa không được xác định.
- Tại thời điểm khớp lệnh định kỳ thì lệnh ATC sẽ được nhập vào trong hệ thống giao dịch để xác định được giá đóng cửa cũng như tự động hủy bỏ ngay sau thời điểm xác định mức giá đóng cửa nếu như lệnh không được tiến hành hay không thực hiện hết.
5.3. Lệnh thị trường
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh hiện nay không thể thiếu lệnh thị trường. Theo đó lệnh thị trường sẽ gồm có lệnh MTL, lệnh MOK và lệnh MAK.
Lệnh thị trường trong cách giao dịch chứng khoán
Lệnh MTL
Lệnh MTL (lệnh thị trường giới hạn) chính là lệnh thị trường sau khớp và nếu như còn dư thì phần còn dư sẽ chuyển thành lệnh LO. Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh, đặc điểm của lệnh thị trường như sau:
- Là lệnh bán hoặc mua chứng khoán ngay tại mức giá mua cao nhất hoặc giá bán thấp nhất hiện có tại thị trường chứng khoán.
- Khi đã được nhập vào trong hệ thống giao dịch thì lệnh mua MTL được thực hiện ngay ở mức giá bán thấp nhất cũng như lệnh bán MTL được thực hiện ngày ở mức giá mua cao nhất đang có trên thị trường. Nếu như khối lượng đặt lệnh đối với lệnh MTL chưa được thực hiện hết thì lệnh sẽ được coi là lệnh mua ở mức giá bán cao hơn hay lệnh bán ở mức giá mua thấp hơn hiện có tiếp theo trên thị trường, sau đó tiếp tục so khớp.
- Nếu như khối lượng đặt vẫn còn sau khi đã giao dịch dựa vào nguyên tắc trên, đồng thời không tiếp tục khớp được thì lệnh MTL sẽ chuyển thành lệnh LO mua với mức giá cao hơn 1 đơn vị yết giá với giá giao dịch cuối cùng ở trước đó hay lệnh LO bán với mức giá thấp hơn 1 đơn vị yết giá với giá giao dịch cuối cùng ở trước đó.
- Nếu giá thực hiện cuối là giá sàn với lệnh bán MTL hay giá trần đối với mua MTL thì lệnh thị trường khi đó sẽ được chuyển thành lệnh LO bán tại giá sàn hay lệnh LO mua tại giá trần.
- Lệnh MTL có hiệu lực tại phiên khớp lệnh liên tục.
Lệnh MOK:
Lệnh MOK trong cách chơi chứng khoán phái sinh là lệnh thị trường nếu như không thực hiện toàn bộ sẽ bị hủy tại hệ thống giao dịch ngay sau khi nhập.
Lệnh MOK trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh
Lệnh MAK:
Lệnh MAK trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh là lệnh thị trường và có thể thực hiện một phần hoặc toàn bộ, ngay sau khi khớp lệnh thì phần còn lại của lệnh MAK sẽ bị hủy.
Như vậy cách chơi chứng khoán phái sinh sẽ gồm có những loại lệnh là lệnh ATO, ATC, lệnh thị trường (MTL, MAK, MOK), lệnh giới hạn (LO).
6. Đặc điểm chính của hợp đồng tương lai
Trước khi tìm hiểu cách giao dịch chứng khoán phái sinh, cụ thể là hợp đồng tương lai có điểm gì khác biệt với giao dịch cổ phiếu của thị trường cơ sở thì trước tiên hãy cùng tìm hiểu đặc điểm cơ bản của hợp đồng tương lai. Theo đó hợp đồng tương lai sẽ có 3 đặc điểm chính như sau.
6.1. Mức giá chuyển giao sẽ được điều chỉnh dựa theo tình hình thị trường
Dựa theo cách giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay thì mức giá chuyển giao sẽ được ấn định ban đầu, đồng thời sẽ thay đổi sau mỗi phiên tại thị trường.
Theo đó giá chuyển giao đối với hợp đồng tương lai giao dịch tại thị trường sẽ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau và thay đổi liên tục theo thời gian.
Nếu như giá giao ngay đối với tài sản cơ sở tăng thì thông thường mức giá chuyển giao cũng sẽ tăng và ngược lại. Tại cuối phiên thì mức giá chuyển giao đối với hợp đồng tương lai sẽ công bố cũng như có hiệu lực cho tới phiên tiếp theo sau đó.
Đặc điểm chính của hợp đồng tương lai trên thị trường hiện nay
6.2. Hợp đồng tương lai có yêu cầu về tỷ lệ ký quỹ
Theo đó khi tham gia vào hợp đồng tương lai thì người mua và người bán đều phải mở một tài khoản ký quỹ ở sàn và ký quỹ theo một tỷ lệ phần trăm về giá trị hợp đồng theo như hướng dẫn cách chơi chứng khoán phái sinh được phân tích ở trên.
Đồng thời số dư của tài khoản ký quỹ đối với bên tham gia giao dịch luôn sẽ thay đổi theo như giá hàng ngày cũng như không được thấp hơn so với mức ký quỹ duy trì (dựa vào quy định hiện hành của Sở giao dịch).
6.3. Giá lỗ và lãi của hợp đồng sẽ được xác định hàng ngày
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì giá lỗ và lãi của hợp đồng sẽ được xác định hàng ngày.
- Nhà đầu tư nếu đứng ở vị thế bán (người bán – Short position) sẽ được lợi nếu như giá tài sản cơ sở tại thị trường giảm lên.
- Nhà đầu tư nếu đứng ở vị thế mua (người mua – Long position) sẽ được lợi nếu như giá tài sản cơ sở tại thị trường tăng lên.
Nếu như bạn đang thắc mắc rằng khi đã dự báo được giá gạo (hay tài sản cơ sở) tăng lên trong tương lai, vậy tại sao lại không trực tiếp mua gạo mà lại mua thông qua hợp đồng tương lai?
Theo đó đây chính là điểm hấp dẫn đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh. Theo đó:
- Nhà đầu tư sẽ không bắt buộc phải có đủ số tiền để có thể mua tài sản cơ sở.
- Dễ dàng vận chuyển.
- Không cần lo ngại về vấn đề vận chuyển hàng hóa cũng như bảo quả.
Giá lỗ và lãi của hợp đồng sẽ được xác định hàng ngày
7. Chiến lược tham gia vào thị trường phái sinh
Để cách giao dịch chứng khoán phái sinh đạt được hiệu quả thì nhà đầu tư cần có một số chiến lược nhất định khi tham gia. Vậy chiến lược tham gia vào thị trường phái sinh là gì? Theo đó một số chiến lược có thể kể đến như.
7.1. Chiến lược đầu cơ và đòn bẩy lớn
Đối với việc chỉ cần bỏ 15% về tỷ lệ của ký quỹ ban đầu cũng như sử dụng đến 85% tiền của một công ty chứng khoán thì khi đó mức lời hoặc lỗ của bạn được lên rất cao (với khoảng 6 lần).
Thay vì phải bỏ ra 100 triệu để mua những cổ phiếu trong VN30 thì khi đó bạn lại dùng số tiền đó để tiến hành mua hợp đồng tương lai.
Dưới đây sẽ là một ví dụ điển hình cho một chiến lược đầu cơ:
- Theo đó cứ mỗi 1% giảm hoặc tăng của VN30 thì nhà đầu tư sẽ lỗ hoặc lãi tương ứng xấp xỉ là 7%. Và cuối mỗi một ngày giao dịch thì nhà đầu tư bắt buộc phải duy trì được tỷ lệ ký quỹ của mình tối thiểu nếu như không muốn để công ty chứng khoán bán đi tài sản (margin call). Và đương nhiên đối với biến động mạnh như thế thì nhà đầu tư sẽ có nhiều khả năng sẽ bị cháy tài khoản ngay trước khi chỉ số VN30 tăng kịp trở lại.
Hiện tại đã có không ít các phiên thị trường bị điều chỉnh mạnh ngay trước khi tăng khiến cho những ai đang ở vị thế mua không thể kiểm soát được bản thân ngay trước những đợt giảm giá ngắn hạn. Đó chính là tâm lý thông thường về hành vi tài chính. Áp lực bị call margin khiến cho nhà đầu tư khó đưa ra được quyết định đúng đắn.
Chiến lược đầu cơ và đòn bẩy lớn trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh
7.2. Chiến lược Hedging – Hạn chế rủi ro
Chiến lược Hedging (hạn chế rủi ro) mới chính là mục tiêu thị trường phái sinh hướng đến. Và những nhà đầu tư tìm hiểu về cách chơi chứng khoán phái sinh hướng đến.
Ví dụ: Nếu đang có 1 tỷ và phân phân bổ với 90% , là 900 triệu để tiến hành mua cổ phiếu thuộc nhóm VN30 và 100 triệu còn lại để hedging – tức là short 6 hợp đồng của chỉ số VN30 (với 15 triệu 1 hợp đồng).
Trường hợp 1:
Khi chỉ số HNX tăng từ 1.000 điểm lên tới 1010 điểm, tăng 1% thì:
- Lời được từ chứng khoán cơ sở là (1.010/1.000 – 1) x 900 = 9 triệu.
- Short chỉ số HNX sẽ bị lỗ với 100.000 x 6 x (1.010 – 1.000) = 6 triệu.
- Tổng cộng lại khi đó sẽ lãi được 9 – 6 = 3 triệu.
Trường hợp 2:
Khi chỉ số VN30 giảm từ 1.000 điểm xuống còn 990 điểm, giảm 1% thì:
- Sẽ bị lỗ một khoản từ thị trường cơ sở là (990/1.000 – 1) x 900 = – 9 triệu
- Tuy nhiên sẽ lãi được tại thị trường phái sinh là 6 x (1.000 – 990) = 6 triệu
- Tổng cộng lại khi đó sẽ lãi được 9 – 6 = 3 triệu.
Theo đó có thể thấy được nhờ vào đặc điểm dùng đòn bẩy rất lớn đối với sản phẩm phái sinh sẽ giúp cho nhà đầu tư giảm bớt được mức độ rủi ro. Đây cũng là công cụ được những tổ chức đầu tư sử dụng thường xuyên để đảm bảo được tỷ lệ rủi ro có thể chịu được một cách tối đa.
Đối với những tổ chức đầu tư lớn thông thường sẽ có mục tiêu rủi ro hoặc kỳ vọng chịu đựng vô cùng rõ ràng. Vì vậy thị trường phái sinh sẽ là công cụ tuyệt vời giúp họ thực hiện được mục tiêu đó.
Đồng thời cũng đã có rất nhiều nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm phải thừa nhận rằng khi tham gia vào thị trường phái sinh dựa theo chiến lược đầu cơ sẽ cực kỳ khắc nghiệt và rủi ro hơn rất nhiều với thị trường cơ sở. Chính vì vậy cần phải cẩn trọng, thực sự hiểu rõ về chiến lược đầu tư của bản thân trước khi đầu tư chứng khoán phái sinh.
8. Điểm khác biệt của hợp đồng tương lai và chứng khoán cơ sở
Cách giao dịch chứng khoán phái sinh cụ thể là hợp đồng tương lai và giao dịch cổ phiếu sẽ được diễn ra tương tự như nhau. Theo đó nhà đầu tư hoàn toàn có thể thực hiện giao dịch dựa vào giao dịch khớp lệnh hay giao dịch thỏa thuận.
Những hợp đồng tương lai thường sẽ có một bảng giá riêng biệt và nhà đầu tư cần dựa trên kỳ vọng của bản thân vào xu hướng chỉ số để đặt lệnh cũng như khớp lệnh nhằm tham gia vào trong Hợp đồng tương lai.
Cũng tương tự với cổ phiếu nếu như nhà đầu tư kỳ vọng rằng chỉ số tăng thì sẽ mua đối với hợp đồng tương lai của chỉ số và ngược lại. Bên cạnh đó một số điểm khác biệt là những hợp đồng tương lai sẽ bị đáo hạn. Vì vậy khi tham gia vào giao dịch nhà đầu tư cần lưu ý lựa chọn hợp đồng với tháng đáo hạn phù hợp.
Ngoài ra cổ phiếu tại thị trường cơ sở thì nhà đầu tư nếu như muốn mua cổ phiếu bắt buộc phải có đủ số tiền. Đồng thời nếu như nhà đầu tư muốn bán cổ phiếu bắt buộc phải có đầy đủ số cổ phiếu trước khi tiến hành giao dịch.
Tuy nhiên với Hợp đồng tương lai thì nhà đầu tư không cần phải có đủ số tiền để có thể tham gia vị thế mua, hay không phải cần nắm giữ về tài sản cơ sở để có thể tham gia vị thế bán.
8.1. Ký quỹ và hoạt động ký quỹ
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư khi tiến hành giao dịch hợp đồng tương lai (với cả bên bán và bên mua) cần phải làm quen với 2 hoạt động chính là thanh toán hàng ngày và ký quỹ.
Theo đó đối với cách chơi chứng khoán phái sinh thì ký quỹ là một điểm khác biệt khi so sánh với giao dịch cổ phiếu. Trong cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì ký quỹ đóng vai trò như tài khoản đặt cọc nhằm đảm bảo về việc thực hiện nghĩa vụ của cả 2 bên khi tham gia vào hợp đồng. Đồng thời đối với mỗi một loại hợp đồng khác nhau thì trung tâm lưu ký sẽ có quy định về tỷ lệ ký quỹ ban đầu.
Như vậy tỷ lệ ký quỹ ban đầu được quy định bởi trung tâm lưu ký sẽ nêu rõ ràng rằng nhà đầu tư phải thực hiện ký quỹ với bao nhiêu phần trăm của giá trị hợp hợp đồng ngay trước khi tham gia vào giao dịch phái sinh.
Đồng thời nếu như nhà đầu tư không đủ khoản tiền ký quỹ ban đầu theo như yêu cầu có thể sẽ bị gọi ký quỹ cũng như phải nộp đủ ký quỹ để tiếp tục nắm giữ vị trí với Hợp đồng tương lai.
Như vậy đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì ký quỹ và hoạt động ký quỹ là một trong những đặc điểm khác biệt mà nhà đầu tư cần phải lưu ý.
8.2. Thanh toán hàng ngày được diễn ra như thế nào?
Đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh, một trong những điểm khác biệt nữa đó chính là có thể thanh toán mỗi ngày.
Theo đó nhà đầu tư khi tiến hành giao dịch cũng như nắm giữ những vị thế trong những hợp phái sinh bắt buộc phải thực hiện thanh toán đối với toàn bộ lãi lỗ có phát sinh từ những vị thế đó hàng ngày.
- Nếu tài khoản lỗ ròng: Nhà đầu tư bắt buộc phải thanh toán đầy đủ số lỗ phát sinh và chậm nhất là tới 9h sáng ngày hôm sau.
- Nếu tài khoản lãi ròng: Nhà đầu tư khi đó sẽ nhận được toàn bộ số lãi phát sinh và nhận được sau 11h của ngày hôm sau.
Lãi hoặc lỗ tại mỗi vị thế được tính toán dựa vào giá giao dịch đóng cửa đối với hợp đồng tương lai đó. Và riêng đối với những hợp đồng tương lai và chỉ số tới ngày đáo hạn thì lãi hoặc lỗ được tính toán dựa vào giá giao dịch đóng cửa đối với chỉ số ngay tại ngày đáo hạn đối với hợp đồng tương lai đó.
Như vậy đối với cách giao dịch chứng khoán phái sinh thì thanh toán hàng ngày là một trong những điểm khác biệt mà nhà đầu tư cần phải lưu ý.
9. Rủi ro khi tham gia chứng khoán phái sinh
Khi giá của hợp đồng tương lai có sự biến động với chiều hướng có lợi thì nhà đầu tư khi đó sẽ ghi nhận được khoản lãi lớn dựa vào mức ký quỹ ban đầu.
Đồng thời khi hợp đồng tương lai có sự biến động với chiều hướng bất lợi thì nhà đầu tư khi đó sẽ phải chịu khoản thiệt hại lớn dựa vào tài khoản ký quỹ.
Bên cạnh đó nếu như ký quỹ giảm xuống thấp hơn so với Mức ký quỹ duy trì thì nhà đầu tư phải bổ sung thêm ký quỹ.
Và nếu như không tiến hành nộp bổ sung thì nhà đầu tư bắt buộc phải đóng toàn bộ vị thế hoặc 1 phần đang nắm giữ thông qua việc đặt lệnh đối ứng tại thị trường. Sau khi đóng được vị thế thì nhà đầu tư khi đó vẫn phải thanh toán phần thiệt hại cho công ty chứng khoán và TTTTBT nếu giá trị ký quỹ không có đủ để thực hiện chi trả. Chính vì vậy trước khi tìm hiểu về cách giao dịch chứng khoán phái sinh bắt buộc xác định được mục đích cá nhân khi tham gia là gì?
Vậy câu hỏi được đặt ra ở đây là cách giao dịch chứng khoán phái sinh như thế nào để đạt được thành công?
10. Hướng dẫn cách giao dịch chứng khoán phái sinh đạt thành công
Theo đó để có thể đạt được thành công đối với giao dịch phái sinh thì nhà đầu tư bắt buộc xác định được mục đích cá nhân khi tham gia là gì? Để đầu cơ sinh lợi (trading) hay để phòng ngừa được những rủi ro?
Hầu hết những nhà đầu tư cá nhân hiện nay tiếp cận đến cách giao dịch chứng khoán phái sinh, cụ thể là hợp đồng phái sinh với góc độ đầu cơ (trading), vì vậy lời khuyên dành cho bạn là nên tìm hiểu thêm về việc phân tích kỹ thuật.
Như vậy việc hiểu về những chỉ báo kỹ thuật khi đó sẽ giúp cho những nhà đầu tư có được tín hiệu mua bán trong ngắn hạn chính xác cũng như dễ dàng thu lại lợi nhuận từ hoạt động đầu cơ.
Đồng thời hiển nhiên nhà đầu tư cần có hiểu biết nhất định về việc phân tích kỹ thuật cũng như xây dựng một hệ thống chỉ báo riêng cho bản thân trước khi nghĩ tới việc làm giàu nhờ vào cách giao dịch chứng khoán phái sinh, cụ thể là hợp đồng phái sinh.
11. Tổng kết Cách giao dịch chứng khoán phái sinh
Như vậy bài viết trên Sinvest đã hướng dẫn cho bạn cách giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay. Hy vọng đây sẽ là những thông tin bổ ích về thị trường phái sinh dành cho bạn. Đồng thời mong rằng với những chiến lược tham gia vào thị trường trên sẽ giúp bạn đầu tư thu lợi nhuận như mong muốn.
Những câu hỏi thường gặp
Một hợp đồng phái sinh bao nhiêu tiền?
Giá của một hợp đồng phái sinh tùy thuộc vào tỉ lệ ký quỹ ban đầu của mỗi công ty. Và giá trị cũng tùy thuộc vào chỉ số VN30 tại mỗi thời điểm khác nhau.
Giả sử CTCK có mức ký quỹ ban đầu là 13%, chỉ số VN30 hiện tại là 1130.
Giá trị 1 hợp đồng nếu đóng/mở vị thế là: 1130*100.000*13%=14.690.000 vnd
Giao dịch T0 trong chứng khoán phái sinh là như thế nào?
Bạn hoàn toàn có thể đóng mở vị thế liên tục trong phiên mà không cần chờ T+ như trong cổ phiếu. Vòng quay sẽ liên tục.
Có nên dùng đòn bẩy khi chơi chứng khoán phái sinh không?
Đòn bẩy là con dao 2 lưỡi, đặc biệt với sản phẩm là phái sinh, bạn hãy sử dụng khi nắm chắc cách chơi chứng khoán phái sinh. Và điều quan trọng nhất mà các nhà đầu tư nên lưu ý đó chính là đặt điểm dừng lỗ khi sử dụng đòn bẩy. Nếu bạn không đặt kỷ luật, bạn có thể cháy tài khoản.
Bạn đọc có thể tham khảo thêm:
