Lưu ký chứng khoán là gì? Quy trình và phí lưu ký chứng khoán
Các giao dịch trên thị trường chứng khoán chỉ có thể thực hiện khi khi có lưu ký. Vậy nhưng lại chưa có nhiều người hiểu rõ lưu ký chứng khoán là gì. Vậy nên trong bài viết dưới đây, Sinvest đã tổng hợp phần kiến thức cơ bản và trọng tâm nhất liên quan đến lưu kí chứng khoán. Vậy còn chần chờ gì mà không khám phá ngay thôi nào!
1. Lưu ký chứng khoán là gì?
Lưu ký chứng khoán là gì? Đây là hoạt động nhận ký gửi, bảo quản an toàn, chuyển giao và ghi nhận sở hữu chứng khoán của khác hàng trên hệ thống tài khoản chứng khoán do Trung tâm lưu kí chứng khoán Việt Nam (VSD) quản lý nhằm đảm bảo các quyền và lợi ích liên quan đến chứng khoán của người sở hữu.
Nói ngắn gọn hơn, lưu ký là việc gửi những loại hình chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu hay bất kỳ lại giấy tờ pháp nào chứng minh quyền sở hữu chứng khoán vào trung tâm lưu ký. Hoạt động lưu ký luôn có sự tham gia của 3 chủ thể. Bao gồm:
- Nhà đầu tư
- Các công ty chứng khoán
- Trung tâm lưu kí chứng khoán VSD
Trong đó công ty chứng khoán có nhiệm vụ hồ sơ ký gửi đến Trung tâm LKCK. Sau đó, xử lý yêu cầu tạo tài khoản giao dịch của nhà đầu tư.
2. Hệ thống lưu ký chứng khoán là gì?
Hệ thống lưu ký chứng khoán là gì? Hệ thống này bao gồm trung tâm lưu ký và một số thành viên lưu ký. Mọi chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư đều lưu giữ tại trung tâm lưu ký. Khi chứng khoán hoàn tất lưu kí, nó mới được thêm vào tài khoản của nhà đầu tư như. Nhà đầu tư không cần phải trao tay chứng chỉ bởi khi chứng khoán bắt đầu giao dịch tài khoản sẽ tăng hoặc giảm tự động.
Hoạt động lưu ký và diễn ra trước khi chứng khoán chính thức giao dịch tại trung tâm chứng khoán. Quá trình này chỉ có thể diễn ra tại những thành trực thuộc trung tâm chứng khoán. Thành viên lưu kí có thể là những công ty chứng khoán và hệ thống ngân hàng thương mại trực thuộc đã được cấp phép hoạt động bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Thời gian trước, đầu tư chứng khoán Việt chỉ có thể lưu ký tại một số thành viên hoạt động trong nước. Còn nhà đầu tư nước ngoài chỉ lưu kí tại công ty chứng khoán có liên doanh với nước ngoài, hoặc những ngân hàng thương mại có liên doanh với nước ngoài đang hoạt động tại thị trường Việt Nam.
Quy định trên có phần hạn chế chế hoạt động giao dịch. Vậy nên, Bộ Tài chính đã ban hành nghị định bổ sung cho phép nhà đầu tư nước ngoài có thể thực hiện lưu ký tại một thành viên lưu ký.
3. Điểm khác biệt giữa chứng khoán đã lưu kí và chưa lưu ký là gì?
Việc cơ bản, chứng khoán chưa lưu kí và đã lưu ký chỉ chỉ khác biệt ở mặt phương thức sở hữu. Theo đó chứng khoán chưa lưu kí thường ở dạng chứng nhận cổ đông hoặc giấy chứng nhận chứng khoán.
Với loại hình chứng khoán đã lưu kí, chúng sẽ được ghi nhận trên tài khoản. Nhìn chung, chứng khoán đã lưu kí giúp nhà đầu tư thuận tiện theo dõi hơn.
4. Lưu ký chứng khoán để làm gì?
Số lượng giao dịch trên các sàn chứng khoán tại Việt Nam mỗi năm có thể lên đến cả triệu. Chứng khoán khi được lưu kí giúp tiết kiệm thời gian giao dịch, đảm bảo tính an toàn chính xác.
Giả sử trong một năm, bạn chỉ thực hiện 20 giao dịch thôi. Tuy nhiên nếu chứng khoán chưa được lưu ký, bạn sẽ phải giao dịch theo hình thức trao đổi giấy tờ sở hữu, thông báo chuyển đổi nhượng quyền đến công ty chứng khoán,.. Nói chung hồ sơ thủ tục rất phức tạp, tốn thời gian của cả hai bên.
Đặc biệt là khi người mua và người bán ở hai miền Nam Bắc, cả hai bên vẫn phải gặp nhau trao đổi mua bán. Cách thức giao dịch chưa lưu kế kiểu này vừa mất thời gian lại vừa không an toàn khi dễ bị thất lạc giấy tờ.
Tuy nhiên giờ việc lưu ký được triển khai, nhà đầu tư giờ đây không còn phải tốn thời gian đi lại. Đồng thời họ cũng không cần thiết phải lưu trữ một số lượng lớn giấy tờ. Bởi mỗi chứng từ liên quan đến giao dịch đều đã lưu trữ tại Trung tâm lưu ký VSD. Khi cần thiết, có thể tra cứu nhanh chóng.
Theo quy định của bộ Luật chứng khoán Việt Nam, chứng khoán của mọi công ty đại chúng đều phải lưu ký tập trung trung tại TTLKCK VSD. Việc này phải được thực hiện trước khi khi giao dịch. Khi một công ty mà bạn sở hữu cổ phiếu chuyển đổi sang mô hình công ty đại chúng, bạn bắt buộc cần phải tiến hành lưu kí chứng khoán.
5. Quy trình lưu ký chứng khoán cần biết
Phần tiếp theo trong bài viết về chủ đề lưu kí chứng khoán là gì, Sinvest hướng dẫn quy trình lưu ký theo 4 bước.
Bước 1: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán
Chỉ khi sở hữu một tài khoản chứng khoán để giao dịch bạn mới có thể tiến hành lưu ký. Hiện nay việc đăng ký mở tài khoản giao dịch chứng khoán cũng không có gì khó khăn.
Cách thứ nhất, bạn hãy đến trụ sở hoặc chi nhánh của công ty môi giới chứng khoán. Thay đổi yêu cầu đăng ký mở tài khoản giao dịch.
Cách thứ hai, bạn có thể lựa chọn đăng ký tài khoản trực tuyến. Phần lớn công ty môi giới chứng khoán hiện giờ đều hỗ trợ khách hàng tạo tài khoản online. Khi thực hiện đăng ký, bạn cần cung cấp thông tin theo yêu cầu của hệ thống. Một số đơn vị có thể yêu cầu khách hàng tải hình ảnh giấy tờ tùy thân để xác minh danh tính.
Bước 2: Yêu cầu môi giới chứng khoán lưu kí
Khi đã có một tài khoản giao dịch chứng khoán, bạn hãy yêu cầu nhân viên môi giới thực hiện lưu ký. Trước đó, bạn cần chuẩn bị một số giấy tờ liên quan như CMND, sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận quyền sở hữu chứng khoán.
Phía công ty môi giới chứng khoán thường yêu cầu khách hàng điền thông tin vào một tờ phiếu đăng ký sẵn.
Bước 3: Kiểm tra so sánh thông tin lưu ký
Ở bước này, mỗi khách hàng cần đối chiếu so sánh thông tin. Sau đó, tiến hành điền và ký vào mẫu đề nghị điều chỉnh thông tin tại TTLKCK VSD. Phía công ty chứng khoán có nhiệm vụ tiếp nhận hồ sơ và xử lý yêu cầu lưu ký.
Bước 4: Công ty chứng khoán hoàn thiện hồ sơ lưu ký
Khi tiếp nhận hồ sơ của khách hàng, phía công ty chứng khoán có nhiệm vụ hoàn thiện và gửi lên Trung tâm lưu ký VSD. Thời gian để xử lý yêu cầu lưu ký thường mất từ 7 cho đến 10 ngày làm việc.
Quá trình lưu ký tại trung tâm VSD để thực hiện theo nguyên tắc chung. Cụ thể Khách hàng cần LKCK tại đơn vị thành viên lưu ký. Sau đó đơn vị thành viên lưu ký lại tái lưu ký cho tài khoản khách hàng tại trung tâm VSD.
6. Một vài lưu ý cần biết khi lưu kí chứng khoán
Phần lưu ý sau đây có thể giúp bạn hiểu hơn lưu ký chứng khoán là gì. Cụ thể về phí lưu ký, giấy tờ liên quan, người đứng tên tài khoản.
6.1. Phí lưu ký chứng khoán là gì?
Phí lưu ký chứng khoán là gì? Khi thực hiện lưu ký , mỗi khách hàng phải trả một khoản phí tương đương 0.4VND/cổ phiếu. Ví dụ bạn đang nắm giữ 100.000 cổ phiếu ABC tương ứng với giá trị 4.45 tỷ VND. Như vậy, phí lưu ký chứng khoán phải trả mỗi năm chỉ là 480.000 VND.
6.2. Số lượng tài khoản lưu ký một nhà đầu tư được mở
Quy định hiện hành chỉ cho phép mỗi nhà đầu tư sở hữu một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký. Vì thế trước khi tạo tài khoản, bạn cần cân nhắc tìm hiểu ký thành viên lưu ký phù hợp với yêu cầu và giao dịch.
Nếu như muốn đổi thay tài khoản, bạn có thể mở tài khoản lưu ký tại một thành viên khác. Mọi thủ tục sẽ làm lại từ đầu. Thành viên lưu ký mới sẽ yêu cầu khách hàng hàng chuyển số dư tài khoản từ thành viên lưu ý cũ.
Trong quá trình tạo tài khoản lưu ký, bạn chú ý cung cấp đúng địa chỉ liên lạc. Bởi trong một số trường hợp, trung tâm lưu ký vào đơn vị phát hành chứng khoán sẽ chuyển giấy tờ quan trọng đến đúng địa chỉ khách hàng đã từng tâm. Do vậy nếu địa chỉ ghi sai, đương nhiên bạn không thể nhận được các giấy tờ đó.
6.3. Người đứng tên tài khoản lưu ký
Người đứng tên tài khoản Lưu Ký cũng đồng thời thời phải là chủ chủ của tài khoản chứng khoán. Quy định này ngay cả với cổ phiếu vô danh. Bên cạnh đó mã số seri của chứng chỉ chứng khoán sẽ đồng thời là số seri chứng minh quyền sở hữu chứng khoán.
Còn với loại hình cổ phiếu vô danh, trường hợp chủ sở hữu đã được nhượng quyền hợp pháp thì tuyến và mặt sau của tờ chứng chỉ cần có chữ ký của bên nhượng quyền. Ngoài ra trên tờ chứng chỉ này phải có cả chữ ký và con dấu đơn vị có thẩm quyền đã tiến hành xác nhận chuyển nhượng. Chứng khoán sẽ không được chấp nhận lưu ký nếu không đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trên.
6.4. Hiệu lực của lưu ký chứng khoán
Hiệu lực của việc chứng khoán được lưu kí đã được quy định rõ trong khoản 1 điều 25 của thông tư số 05/2015. Cụ thể:
- Quá trình lưu ký tại trung tâm VSD bắt đầu có hiệu lực kể từ lúc VSD chính thức hạch toán trên tài khoản lưu ký.
- Quá trình thanh toán chuyển khoản chứng khoán phải thực hiện bằng phương pháp bút toán ghi sổ giữa từng tài khoản lưu ký.
7. Tổng kết
Giao dịch trên thị trường chứng khoán chỉ thực thi khi có hoạt động lưu ký. Chủ thể tham gia vào quá trình lưu khí bao gồm nhà đầu tư, Trung tâm LKCK VDS và đơn vị thành viên lưu kí chứng khoán.
Thời gian để xử lý yêu cầu LKCK có thể kéo dài từ 7 đến 10 ngày làm việc. Khi thực hiện lưu ký, mỗi khách hàng phải trả một khoản phí tương đương 0.4VND/cổ phiếu. Mong rằng từ bài viết của Sinvest, khái niệm lưu ký chứng khoán là gì đã được giải thích rõ!
Câu hỏi thường gặp
Chứng khoán có bắt buộc lưu kí không?
Chỉ khi bạn cảm thấy cần thiết để giao dịch cổ phiếu thì bạn nên đi lưu ký. Đây là quyền lợi giúp bạn giao dịch nhanh chóng và dễ dàng.
Có được lưu ký hộ người thân không?
Người đứng tên trên tài khoản lưu ký phải trùng với chủ tài khoản giao dịch. Do vậy bạn không thể lưu ký hộ trên bất cứ tài khoản nào khác tên chủ sở hữu.
Cổ phiếu lưu ký khi nào giao dịch được?
Thời gian để trung tâm VDS xử lý hồ sơ mất khoảng 2-3 tuần, sau khi hoàn tất thì bạn có thể giao dịch số cổ phiếu này.
Một số bài viết bạn đọc có thể tham khảo:
