Vì sao lãi 100$ thì bé tẹo mà mất 100$ thì đau thế?
Và vì sao cắt lỗ thì khó mà chốt non thì dễ thế? Đây là câu trả lời
(Đây là một bài viết của tôi được đăng trên group cộng đồng Đảo Trader)
Xin chào anh em. Hôm qua có một bài đăng như thế này trong group của chúng ta (ảnh). Tôi cũng định phản hồi nhưng gõ một lúc thấy dài quá, vì thế tôi viết bài này, hy vọng giải đáp được thắc mắc của bác Nguyễn Ban Việt và một số anh em khác.
Tôi vốn là một manual trader nên tôi quan tâm nhiều đến yếu tố tâm lý giao dịch nói riêng và cũng thích tìm hiểu về tâm lý hành vi nói chung, vì thế tôi thấy chủ đề này rất thú vị.
Trên thực tế, đúng là cái nỗi đau của cảm giác mất 100$ nó lớn hơn rất nhiều so với sự sung sướng khi lãi 100$ đấy anh em ạ.
Và cái “cảm giác” này có liên quan đến một lý thuyết rất nổi tiếng trong kinh tế học & tâm lý học hành vi, đấy chính là: Lý thuyết triển vọng (Prospect Theory) của 2 nhà tâm lý học Amos Tversky và Daniel Kahneman.
Nếu các bạn cảm thấy ngờ ngợ với cái tên Daniel Kahneman thì đúng rồi đấy, ông là tác giả của cuốn sách kinh điển Thinking fast and slow – Tư duy nhanh và chậm, người đã đạt được giải Nobel Kinh Tế năm 2002.
Để nói về lý thuyết này thì nó khá dài và cần phải có thêm nhiều ví dụ thì mọi người mới dễ hình dung ra được. Vì thế nếu mọi người hứng thú thì tôi recommend mọi người nên đọc cuốn sách này, rất hay và có nhiều thứ có thể giúp chúng ta thay đổi tư duy về giao dịch.
Trong Lý thuyết triển vọng (Prospect Theory) có một yếu tố chính được gọi là Hiệu ứng mất mát (Loss Aversion). Hiệu ứng đó nói rằng:
Con người thường đánh giá cao giá trị của những gì mình sở hữu hơn nhiều so với khi chưa sở hữu chúng. Điều này dẫn đến việc chúng ta cảm thấy nỗi đau từ mất mát mạnh mẽ hơn nhiều so với niềm vui khi có được một thứ gì đó với giá trị tương đương.
Kahneman và Amos Tversky sau nhiều thời gian nghiên cứu về hiệu ứng này đã kết luận rằng:
- Nỗi đau từ việc mất mát thường lớn gấp đôi so với niềm vui từ việc đạt được lợi ích tương đương.
Quay trở lại với câu hỏi trong bức ảnh, có thể thấy việc “mất 100$” chính là mất tài sản mà bản thân chúng ta đang sỡ hữu, điều đó khiến cho cảm giác mất 100$ đau hơn rất nhiều so với việc đạt được lợi nhuận tương đương là 100$.
Vậy thì chúng ta cần có lợi nhuận bao nhiêu mới đủ để “bù đắp” mất mát 100$ đó??? Dựa vào lý thuyết trên, chúng ta dễ dàng đưa ra câu trả lời, đấy chính là 200$ (nhiều hơn thì càng tốt).
===
Ngoài Hiệu ứng mất mát, trong Lý thuyết triển vọng còn có một yếu tố quan trọng khác là Hiệu ứng chắc chắn (Certainty Effect), hiệu ứng này nói rằng:
Con người có xu hướng đánh giá cao các kết quả chắc chắn hơn là những kết quả không chắc chắn. Họ có xu hướng chọn các quyết định ít rủi ro hơn ngay cả khi các lựa chọn rủi ro cao có thể mang lại lợi nhuận lớn hơn.
Một ví dụ dễ hiểu, đấy là khi lệnh của anh em có target 100$ và giá hiện tại đang có lãi 50$, chúng ta dễ sẽ có xu hướng cắt lệnh sớm để lấy 50$ đấy, thay vì chấp nhận giữ lệnh (rủi ro) để có profit 100$ (kết quả không chắc chắn).
===
Mở rộng ra, anh em có thể hiểu được tại sao việc cắt lỗ lại khó như thế, trong khi việc chốt non thì dễ dàng, đúng không ạ.
Bởi vì cắt lỗ chính là “mất đi thứ mà chúng ta đang sở hữu”, còn chốt non là bởi bản tính chúng ta luôn “muốn một kết quả chắc chắn thay vì mạo hiểm chờ đợi một thứ không chắc chắn”.
===
Vậy làm sao để có thể vận dụng những học thuyết khô khan này để cải thiện cho công cuộc trading của chúng ta, chứ đọc mà không áp dụng được gì thì lý thuyết giời cũng vứt.
Dựa vào những gợi ý của Kahneman cùng với kinh nghiệm và quan điểm cá nhân của tôi, tôi xin phép đưa ra một số cách như sau:
- Hãy tập trung vào dài hạn
Anh em lưu ý, dài hạn ở đây ý nói là mục tiêu, chứ không phải là khung thời gian giao dịch. Ví dụ thay vì đặt mục tiêu theo ngày, theo tuần, theo tháng thì anh em nên đặt mục tiêu theo tháng, theo quý, theo năm. Điều này sẽ giúp anh em có cái nhìn tổng thể và không bị ảnh hưởng bởi những biến động (về kết quả) trong ngắn hạn.
Cách đây vài ngày, tôi có một bài viết nói về chủ đề này, anh em có thể đọc lại tại bài viết này nhé:
2. Giảm rủi ro xuống mức thấp nhất có thể
Anh em cần biết risk của mình ở mức nào khiến bản thân cảm thấy lo lắng, bứt rứt khó chịu để điều chỉnh nó.
Khi giảm risk xuống mức thấp nhất có thể, mức mà anh em cảm thấy hoàn toàn thoải mái nếu thua lỗ, sẽ giúp anh em trút được gánh nặng tâm lý cho nỗi sợ “mất mát” của mình.
Khi mức rủi ro càng thấp, mức độ sợ thua của anh em sẽ càng nhỏ. Khi không sợ thua lỗ, không sợ mất mát, thì thậm chí anh em còn chẳng buồn theo dõi chart quá nhiều, từ đó hiệu suất giao dịch của anh em có thể cải thiện đáng kể.
3. Ghi nhật ký giao dịch
Nhật ký không chỉ để tracking lãi lỗ như thế nào, mà điều quan trọng hơn của việc ghi nhật ký là nó giúp anh em nhìn lại được cảm xúc và suy nghĩ của anh em trong suốt quãng thời gian từ lúc phân tích cho đến lúc kết thúc giao dịch. Từ đó giúp anh em nhận ra những mẫu hành vi tâm lý lặp đi lặp lại và tìm cách cải thiện nó.
===
Vài lời khuyên ở trên chung quy lại vẫn là những thứ cũ mèm mà tôi đã nói rất nhiều lần, và có khi anh em cũng nghe đến phát chán rồi. Nhưng biết làm sao được, trading vốn là những thứ lặp đi lặp lại mà, anh em chịu khó nhé.
Chúc anh em giao dịch thành công!
