Nghiện giao dịch – Làm sao để cai?

(Đây là một bài viết của tôi được đăng trên group cộng đồng Đảo Trader)

• Ng.h.iện giao dịch là cái gì?
• Có cần cai không? Nếu “có” thì phải làm sao?

Đây là chủ đề mà tôi thấy rất hay, nếu đi sâu vào tìm hiểu, có thể chúng ta sẽ tìm ra nguyên nhân cốt lõi khiến nhiều anh em trader mãi không thoát ra được cái vòng luẩn quẩn của overtrade và thua lỗ.

—

Chúng ta thường hay có câu “Cái gì quá cũng không tốt”, hiểu một cách máy móc thì “Tốt quá cũng xấu”, huống hồ là NGHIỆN.

Bạn tốt với người này, có khi bạn lại vô tâm với người khác. Thậm chí nếu bạn tốt với tất cả mọi người, có khi bạn lại vô tâm với…chính mình. Thế nên là cái gì cũng cần có sự cân bằng.

Trong hầu hết trường hợp, “nghiện” cái gì cũng không ổn, kể cả anh em có “Nghiện vợ”, anh em lưu ý nhé.

Định nghĩa

Theo Wikipedia:

Nghiện là sự lặp lại liên tục của một hành vi bất chấp hậu quả xấu hoặc sự rối loạn thần kinh để dẫn đến những hành vi như vậy. Tùy theo loại chất gây nghiện, có nghiện ma túy, nghiện rượu, nghiện thuốc lá, nghiện cà phê.

Buồn cười ở chỗ, lâu nay trên mạng xã hội nhan nhản người nghiện: “Nghiện nhà”, “Nghiên phim”, và đương nhiên là có cả “Nghiện vợ” (anh em đừng join và đặc biệt là đừng để vợ của anh em join)

Đối với những trader như chúng ta, có một thuật ngữ là “Nghiện giao dịch”.

Rõ ràng là nghiện cái gì cũng cần có lý do, và dù lý do là gì thì đó cũng là điều không tốt.

Trong bài viết này, tôi sẽ cùng anh em tìm hiểu xem lý do khiến rất nhiều trader mắc chứng “nghiện giao dịch” là gì và làm thế nào để “cai nghiện”.

Với một trader, như thế nào được xem là “Nghiện giao dịch”??

Tại sao tôi viết bài viết này? Phải thừa nhận một điều, mặc dù khá xấu hổ, rằng tôi cũng từng là một “con nghiện” giao dịch, nghiện nặng là khác.

Để tôi mô tả:

Thời gian đầu tham gia thị trường ngoại hối, tôi thắng rất nhiều, ở một lĩnh vực mới, một lĩnh vực đầu tư tài chính được xem là “lớn nhất thế giới”, một lĩnh vực mà mọi người đều mặc định là khó nhằn và khốc liệt.

Vậy mà tôi “thắng”, khi chân ướt chân ráo vào thị trường và kiếm được những số tiền lớn, tôi như trên mây với điều đó và cảm thấy thực sự yêu thị trường này, nó mang đến cho tôi tiền bạc và sự tự do (văn mẫu lùa gà).

Vì vậy tôi có thể “gặp” nó hàng giờ, quan sát nó hàng giờ trong suốt cả ngày. Đêm ngủ không ngon, làm gì cũng không yên, chỉ chờ chực mở cái biểu đồ trên máy tính hoặc điện thoại ra để xem.

Giờ đến lượt anh em, hãy thử nhớ lại xem:

• Anh em có từng tỉnh dậy giữa chừng lúc nửa đêm mà việc đầu tiên anh em làm là mở MT4/5
• Anh em có từng lái xe trên đường mà phải dừng lại tấp vào lề mở chart lên xem một tí
• Và “còn nhiều cái … tôi chưa muốn nói đâu”. Đùa thôi, tí nữa tôi sẽ liệt kê ở bên dưới.

Dấu hiệu nhận biết “bạn đang là một con nghiện”

Theo trải nghiệm cá nhân của tôi, có khá nhiều dấu hiệu để bạn nhận ra mình có đang “lỡ” nghiện hay không. Ví dụ như:

• Thức xuyên đêm để giao dịch: trước kia tôi có thể ngồi cả đêm để canh lệnh, thậm chí nhiều hôm chỉ chợp mắt một chút đến giờ thị trường mở cửa một phát (4-5h sáng) là bật chart soi lệnh đang chạy ngay.
• Xem chart liên tục: xem chart mọi lúc mọi nơi, bất cứ lúc nào cầm điện thoại, đi đâu cũng chớm cái là mở lên soi lệnh, xem chart.
• Mất tập trung, lơ đãng: đầu óc lúc nào cũng như trên mây, không để tâm vào các công việc khác trong cuộc sống hàng ngày (vì trong đầu giờ toàn chart cmnr còn đâu nữa mà suy nghĩ).
• Khó kiểm soát cảm xúc: dễ căng thẳng hay tức giận vì những điều rất bình thường, tâm lý lúc này dễ up or down mood phụ thuộc vào kết quả giao dịch.
• Bứt rứt vì không có lệnh: Kiểu gì thì kiểu cũng phải kiếm kèo để vào lệnh để nhìn nó chạy, chứ không thì con tim trống vắng.

Thế làm sao mà nghiện?

Nói thật với anh em, thời gian đầu khi tôi mới tham gia vào thị trường Forex, mở một tài khoản, nạp tiền thật vào và bắt đầu những lệnh trade đầu tiên, tôi thấy thích vcđ, cảm giác như mình đang bắt đầu một hành trình mới, đầy lạ lẫm, nhưng cũng đầy niềm tin và hy vọng. :))

Toang hơn nữa là do tôi…tham, mới đầu đã nạp 2,000$ và lãi luôn 7,000$ trong nửa tháng, khiến tôi ôm cái giấc mơ làm giàu với Forex trong suốt một thời gian dài.

Cứ ôm theo cái “niềm tin & hy vọng đấy” mà trade, thế là nghiện, trở thành một con nghiện trong vô thức mà không thèm quan tâm lý do tại sao.

Sau này khi tìm hiểu nhiều hơn thì tôi mới biết, hoá ra là có lý do đấy anh em ạ.

Có 3 nhà khoa học, gồm Wolfram Schultz (Đại học Cambridge), Peter Dayan (Đại học London) và Ray Dolan (Trung tâm Lão hóa và thần kinh máy tính Viện Max Planck, Berlin, Đức) đã dành được giải thưởng uy tín từ Quỹ Lundbeck với công trình nghiên cứu có tên là Reward System – hay còn gọi là “Cơ chế giải thưởng”.

Nghiên cứu này cho chúng ta cái nhìn sâu sắc vào cơ chế của hệ thống giải thưởng trong não bộ và vai trò của nó trong các quyết định, học tập và hành vi liên quan đến phần thưởng.

Nó mô tả cách mà não bộ của chúng ta phản ứng và phản hồi với sự kích thích và phần thưởng. Khi một hành vi nào đó được kích thích và dẫn đến một phần thưởng, não bộ của chúng ta thường phản ứng bằng cách phát triển một cảm giác hứng thú, sự hứng khởi hoặc cảm giác hạnh phúc.

Tất nhiên đấy là nghiên cứu khoa học và nó không hề đơn giản một tí nào. Nhưng nói một cách dễ hiểu theo nguyên lý của Reward System thì lý do khiến anh em trader nghiện giao dịch như sau:

1. Kích thích vùng giải thưởng: Sự may rủi thường kích thích các vùng trong não liên quan đến hệ thống giải thưởng, như Nucleus Accumbens và Vùng Ventral Tegmental. Khi một trader thực hiện một giao dịch có tiềm năng lợi nhuận, não bộ của họ có thể phản ứng bằng cách phát triển cảm giác hứng thú và kích thích tương tự như khi nhận được một phần thưởng.
2. Cảm giác hứng thú và phấn khích: Sự may rủi có thể mang lại một cảm giác hứng thú và phấn khích mạnh mẽ, đặc biệt khi có tiềm năng để kiếm được lợi nhuận lớn. Cảm giác này có thể kích thích não bộ và tạo ra một sự kích động tâm trạng tích cực, tương tự như khi tham gia vào các hoạt động giải trí có yếu tố rủi ro.
3. Đáp ứng với cảm giác kiểm soát: Một số người thích sự may rủi vì họ cảm thấy có khả năng kiểm soát hoặc ảnh hưởng đến kết quả của giao dịch. Họ có thể tin rằng việc áp dụng kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng của mình có thể tối ưu hóa cơ hội thành công trong các tình huống có yếu tố rủi ro, và điều này có thể tạo ra một cảm giác kiểm soát tích cực.

Tóm lại, sự may rủi trong giao dịch có thể kích thích cơ chế giải thưởng trong não bộ, tạo ra cảm giác hứng thú và phấn khích, cùng với cảm giác kiểm soát và tự chủ.

Đấy là theo giải thích của các bác nghiên cứu khoa học nhé anh em. Còn theo tôi (và nhiều người khác) thì chắc là do tham và…mơ mộng.

Hậu quả thì ai cũng biết: “làm gì có thằng nghiện nào bình yên”.

Từ tài chính, sức khoẻ, tinh thần, các mối quan hệ cá nhân, hiệu suất công việc…mọi thứ đều trở nên tệ hại.

Vậy nên, đã phát hiện ra bản thân mình nghiện thì phải cai thôi.

Giờ làm sao để cai (nghiêm túc)

Vấn đề cốt lõi đầu tiên để anh em có thể cai nghiện thành công đó là “Phải thừa nhận mình đang…nghiện”.

Chứ anh em hôm nào cũng dòm chart từ sáng đến tối, giã cả chục lệnh mỗi ngày, tài khoản âm lòi t.r.ĩ ra nhưng bảo nghiện thì vẫn chối “Ơ tao nghiện đ’ đâu” thì sao mà cai.

Thế nên là cứ phải nhận thức được mình có đang nghiện hay không đã, chấp nhận điều đó, thì mới nói chuyện tiếp được.

Xong bước đấy thì tiếp đến những gạch đầu dòng sau đây:

• Bắt tay vào xây dựng kế hoạch cụ thể để cai nghiện, đặt ra mục tiêu rõ ràng, hợp lý, đặt ra giới hạn về thời gian và số tiền giao dịch.
• Tìm cách giảm thiểu đến mức tối đa thời gian mà anh em tiếp xúc với thị trường. Bằng cách nào cũng được, nhờ một người thân giám sát, xoá app trên điện thoại, chỉ sử dụng MT4/5 trên máy tính cũng là một cách giúp anh em giảm bớt thời gian nhìn chart.
• Chơi thể thao: tôi đảm bảo lúc chơi thể thao là lúc anh em vui vẻ thoải mái nhất, ngoài việc nó giúp anh em xả stress và khoẻ mạnh hơn thì trong thời gian đang tập trung chơi, anh em cũng không thể tay lăm lăm cái điện thoại mà trade triếc gì được.
• Nhờ người thân, bạn bè giúp đỡ: cai nghiện khó lắm, nếu đã xác định cai thì tội gì không tìm kiếm sự giúp đỡ để tăng cơ hội tái hoà nhập cộng đồng. Nhiều anh em suốt ngày ngồi một góc với cái máy tính, u uất vcđ, tinh thần nào chịu nổi. Chỉ cần 30ph ngồi tâm sự, trà đá chém gió thôi cũng đủ để anh em có thêm động lực để cai rồi.
• Thay đổi suy nghĩ về trading: khi tham gia thị trường Forex, hẳn rất nhiều người đã nghe nói đến việc 90-95% đều thua lỗ (gần đây có một số thống kê và có vẻ con số này đã thấp hơn đáng kể), nhưng nghịch lý là ai cũng xem mình là thiểu số, có nghĩa là tin rằng “Mình nằm trong 5-10% còn lại”. Nếu anh em cũng đang suy nghĩ như thế thì “bỏ ngay nhé” vì địa vị, bằng cấp hay những thành công mà anh em đã đạt được trong quá khứ chả có ý nghĩa gì trong thị trường này cả.

Đấy là những việc anh em có thể tham khảo để tiến hành … cai nghiện.

Vậy thôi đó, bài cũng dài rồi. Trên mạng xã hội hay có câu đùa rằng “Người nghiện…sống tình cảm mà”, đùa mà thành thật xong anh em cứ nghiện và nghiện nặng hơn thì chết dở.

Cai đi anh em nhé, cuộc sống sẽ đẹp hơn nhiều, kể cả trading, tôi chắc chắn đấy.

Tác giả: Minh Sơn